پی آر پی (PRP) چیست؟
دکتر فرزین حلب‌چی
متخصص پزشکی ورزشی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران
پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet-rich plasma) که به اختصار به آن پی آر پی (PRP) می‌گوییم، ماده‌ای است که با جدا کردن پلاسمای خون و غلیظ کردن آن تولید می شود. پلاسما قسمت عمده و مایع خون را تشکیل می‌دهد که حاوی اجزای بسیار کوچک جامد، یعنی پلاکت، گلبول‌های سفید و گلبول‌های قرمز است. پلاکتها حاوی پروتئین‌هایی به نام فاکتورهای رشد هستند که در بهبود آسیب‌ها موثر هستند. پی آر‌پی پلاسمایی است که تعداد پلاکت موجود در آن بسیار بیشتر از تعداد پلاکت‌های خون در شرایط معمولی است.
تزریق پی آر پی به بافت آسیب دیده احتمالا با تحریک بدن برای تولید سلول‌های جدید و سالم، موجب درمان و بهبود آسیب‌دیدگی می‌شود.
از آنجا که غلظت عوامل رشد بافتی در محلول تزریقیِ فرآوری شده بیشتر است، پژوهشگران معتقد هستند که با تزریق پی آر پی بافت‌های بدن سریع‌تر بهبود می‌یابند.
کاربردهای پی آر پی چیست؟
- کمک به درمان آسیب، التهاب، کشیدگی و پارگی تاندون‌ها و عضلات از جمله مشکلات تاندون‌های چرخاننده شانه (روتاتور کاف)، تاندون آشیل، عضله هامسترینگ، عضله چهارسر رانی، تاندون زیرکشککی، اختلال زانوی پرش‌کنندگان، آرنج تنیس بازان و …
- کمک به درمان آرتروز یا استئوآرتریت زانو و سایر مفاصل
- کاربردهای زیبایی و درمان اختلالات پوست و مو
تزریق PRP چگونه انجام می‌شود؟
ابتدا حدود ۵۰-۲۰ میلی‌لیتر خون از بیمار گرفته می‌شود. سپس نمونه‌ی خون با یک روش علمی و با رعایت قواعد استریل در دستگاه سانتریفوژ قرار می‌گیرد تا با فرآوری نمونه گرفته شده، پلاسمای غنی از پلاکت از سایر قسمت‌های خون جدا شود. سپس پزشک متخصص، پلاسمای غنی از پلاکت را در نقاط موردنظر تزریق می‌کند.
فرآیند درمان با پی آر پی
مرحله اول: خونگیری از بیمار
مرحله دوم: جداسازی پلاکتها با استفاده از سانتریفوژ
مرحله سوم: تهیه پلاسمای غنی از پلاکت
مرحله چهارم: تزریق پی آر پی به ناحیه مبتلا
جداسازی پلاکتها با استفاده از سانتریفوژ خونگیری از بیمار
پلاسمای تزریق شده دارای منابع غنی از پلاکت است که برای بازسازی بافت آسیب‌دیده ضروری است. فاکتورهای رشد نیز موجب تحریک بافت‌ها برای تولید الیاف کلاژن بیشتر می‌شوند و تولید سلول در تاندون‌ها و عضلات را افزایش می‌دهند. این فاکتورهای رشد همچنین میزان جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده را افزایش می‌دهند و در نتیجه در صورت استفاده در مفاصل، به ترمیم و بازسازی غضروف‌های بین‌مفصلی کمک می‌شود.
اثر تزریق PRP چه زمانی آغاز می‌شود؟
تزریق باعث تسکین سریع درد نمی‌شود و حتی ممکن است شما در چند روز اول پس از تزریق پی آر پی متوجه تشدید درد خودتان بشوید، اما با گذشت چند روز، شدت این درد کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر، کارایی و عملکرد آن عضو به تدریج بهبود می‌یابد. شما طی ۲ تا ۶ هفته پس از جلسه‌ی درمانی متوجه بهبود تدریجی خود می‌شوید. برخی از بیماران گزارش کرده‌اند که بهبود تدریجی آسیب آنها حتی تا ۶ الی ۹ ماه پس از تزریق ایجاد شده است. بر اساس پاسخ شما به تزریق اول در مورد سودمند بودن تزریق‌های بعدی تصمیم‌گیری خواهد شد.
خطرات و عوارض PRPچیست؟
بروز عوارض جانبی ناشی از پی ار پی بسیار نادر و ناچیز است، اما به هر حال احتمال آن وجود دارد. هر زمان که سوزنی در پوست فرو برود، احتمال بروز عفونت وجود دارد. سایر عوارض جانبی که احتمال بروز آن بیشتر است، شامل افزایش درد و التهاب در محل انجام تزریق است. درد و تورم در ناحیه تزریق پس از ۳ تا ۷ روز کاهش می‌یابد. از انجایی که از خون خود شما برای تهیه محلول تزریق استفاده می‌شود، احتمال انتقال عوامل عفونی و خطر بروز واکنش حساسیتی و آلرژی وجود ندارد.
چه کسانی نامزد دریافت پی آر پی هستند؟
افرادی که درمان‌های ابتدایی برای بهبود وضعیت آنها موثر نبوده و قصد به تاخیر انداختن عمل جراحی را دارند، یا به دلیل مشکلات طبی یا فیزیکی عمل جراحی برای آنها توصیه نمی‌شود، بیشترین بهره را از پی آر پی می‌برند. این تکنیک همچنین برای افراد جوانی که در مراحل نخست بیماری به سر می‌برند، برای کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری مناسب است.
چه کسانی شرایط درمان با این روش را ندارند؟
تزریق PRP برای افرادی که به اختلالات پلاکتی، اختلالات خونریزی دهنده و اختلالات ایمنی مبتلا هستند، افرادی که داروهای ضد انعقاد یا داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، بیماران مبتلا به سرطان، بیماران با عفونت فعال در محل تزریق، افراد دارای کم خونی شدید، سن زیر ۱۸ سال و زنان باردار توصیه نمی‌شود.
آمادگی‌های لازم قبل از انجام PRP چیست؟
پیش از انجام پی آر پی به طور کامل معاینات توسط پزشک انجام می‌شود و آمادگی‌های لازم به بیمار آموزش داده می‌شود.
بیمار باید موارد زیر را قبل از انجام PRP رعایت کند:
- حداقل ۵ روز قبل از تزریق، داروهای ضد التهاب خوراکی یا تزریقی (مانند ایبوپروفن، ژلوفن، ناپروکسن، دیکلوفناک، پیروکسیکام، سلکوکسیب و…) را قطع کند.
- در صورتی که به طور مستمر از داروهای ضدانعقادی مثل آسپیرین، وارفارین، پلاویکس و …. استفاده می‌کند، قبل از تزریق با پزشک خود در مورد بی‌خطر بودن قطع داروها که باید حدود ۵ روز قبل تا ۲ هفته پس از تزریق انجام شود، مشورت نماید.
- ۲تا ۳ روز قبل از تزریق از مکملهای غذایی رقیق‌کننده خون مثل روغن ماهی، عصاره جینکو بیلوبا، سیر، ویتامین C و E اجتناب شود.
- یک تا دو هفته قبل از تزریق، با نظر پزشک معالج مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) خوراکی را قطع کند و حداقل ۴ هفته از انجام تزریق کورتون داخل مفصلی گذشته باشد.
- در روز تزریق یک وعده غذایی سالم، کامل و کم‌چرب بخورد و مقدار زیادی آب بنوشد.
- استفاده از استامینوفن و پمادهای ضد درد قبل و بعد از تزریق ممنوعیتی ندارد.
مراقبت های بعد از انجام PRP چیست؟
- بهتر است بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از انجام پی ار پی استراحت نسبی داشته باشید و وزن گذاری زیاد روی مفصل درگیر انجام نشود. تا ۱۲ ساعت بعد از انجام پی ار پی بهتر است آب به ناحیه تزریق نخورد.
• در ۴۸-۲۴ ساعت نخست، یخ گذاری در محل تزریق هر بار به مدت ۲۰ دقیقه و سه بار در روز انجام شود.
• تا ۷۲ ساعت پس از تزریق از گرم کردن یا گذاشتن کیسه آب گرم بر روی محل تزریق خودداری کنید.
• بهتر است تا ۷ روز بعد از تزریق پی آر پی از داروهای ضدالتهاب خوراکی استقاده نکنید و اگر درد دارید از استامینوفن یا استامینوفن کدئین استفاده کنید.
• اگر تزریق در اندام تحتانی انجام می‌شود، تا ۱۲ ساعت رانندگی انجام نشود.
• در هفته اول بعد از عمل، از نوشیدن مواد الکلی، مصرف زیاد کافئین و استعمال سیگار پرهیز کنید.
• تا ۱۴ روز پس از درمان از ورزش شدید در اندام تحت تزریق پرهیز کنید.
• ممکن است مقداری تورم یا کبودی در محل تزریق ایجاد شود که روز اول بدتر است و ظرف ۳ تا ۷ روز رفع می‌شود. ایجاد حالت سوزن سوزن شدن در محل تزریق هم طبیعی است.
• اگر بعد از تزریق دچار تب، لرز، ترشح از محل تزریق یا تشدید علائم قرمزی، حساسیت، خارش یا تورم ناحیه تزریق بعد از ۳ روز شدید، لطفاً با پزشک خود تماس بگیرید.
چند جلسه انجام PRP لازم است؟
تعداد جلسات با توجه به میزان آسیب در بیماران با شرایط مختلف و بسته به تشخیص پزشک متفاوت است. اما معمولا تعداد جلسات پی آر پی زانو یک تا سه جلسه با فاصله۳ تا ۴ هفته است.
